طب پیشگیری از خطاهای پزشکی یک زمینه چندوجهی است که بر کاهش بروز حوادث نامطلوب قابل پیشگیری در مراقبت‌های بهداشتی تمرکز دارد. این رویکرد، سیستمی‌است و می‌داند که خطاها به ندرت ناشی از سهل‌انگاری فردی هستند، بلکه اغلب نتیجه‌ی نقص در سیستم مراقبت‌های بهداشتی هستند. راهبردهای پیشگیری را می‌توان به طور کلی به چندین زمینه‌ی کلیدی تقسیم کرد:
I. بهبودهای در سطح سیستم:
استانداردسازی: اجرای پروتکل‌ها و روش‌های استاندارد در تمام بخش‌ها و تنظیمات، باعث کاهش تغییرات و احتمال خطا می‌شود. این شامل تجویز دارو، روش‌های جراحی و آزمایش‌های تشخیصی است.
لیست‌های چک: استفاده از لیست‌های چک برای روش‌های حیاتی (مانند لیست‌های چک جراحی، لیست‌های چک تطبیق دارو) تضمین می‌کند که مراحل مهم نادیده گرفته نمی‌شوند.
فناوری: پیاده‌سازی پرونده‌های الکترونیکی سلامت (EHR)، ورود کامپیوتری دستور پزشک (CPOE)، سیستم‌های بارکد و سیستم‌های پشتیبانی تصمیم‌گیری بالینی می‌تواند به طور قابل توجهی خطاهای مربوط به تجویز دارو، رونویسی و ارتباطات را کاهش دهد.
ارتباطات بهبود یافته: ارتباط شفاف و مؤثر بین ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی، بیماران و خانواده‌ها بسیار مهم است. این شامل استفاده از ابزارهای ارتباطی استاندارد (مانند SBAR - وضعیت، پیشینه، ارزیابی، توصیه) و تقویت فرهنگ ارتباطات باز است که در آن نگرانی‌ها می‌توانند بدون ترس از مجازات مطرح شوند.
مهندسی فاکتورهای انسانی: طراحی فضاهای کاری و تجهیزات برای به حداقل رساندن خطای انسانی. این شامل ملاحظات ارگونومیک، برچسب‌گذاری واضح و رابط‌های شهودی است.
تجزیه و تحلیل ریشه‌یابی (RCA): بررسی خطاها برای شناسایی علل اصلی و اجرای تغییرات سیستمی‌برای جلوگیری از تکرار. این یک فرآیند مهم برای یادگیری از اشتباهات است.
تجزیه و تحلیل حالت‌های خرابی و اثرات آن (FMEA): رویکردی پیشگیرانه برای شناسایی نقاط بالقوه‌ی خرابی در فرآیندها قبل از وقوع آن‌ها، که امکان اتخاذ اقدامات پیشگیرانه را فراهم می‌کند.
مدیریت منابع خدمه (CRM): از هوانوردی وام گرفته شده است، CRM بر کار تیمی، ارتباطات و رهبری در شرایط پر فشار برای بهبود ایمنی تأکید دارد.
II. ایمنی دارو:
تطبیق دارو: تطبیق دقیق لیست داروهای بیمار در هر انتقال مراقبت (پذیرش، انتقال، ترخیص) برای جلوگیری از اختلاف و تداخلات دارویی نامطلوب.
بارکد دارو: استفاده از سیستم‌های بارکد برای تأیید داروی صحیح، دوز و بیمار قبل از تجویز.
کابینت‌های توزیع خودکار دارو (ADC): محدود کردن دسترسی به داروها و ردیابی استفاده از آن‌ها.
داروهای با هشدار بالا: اجرای پروتکل‌های ویژه برای داروهای با هشدار بالا (داروهایی که در صورت بروز خطا، خطر آسیب قابل توجهی دارند).
سیستم‌های گزارش خطای دارو: ایجاد فرهنگ ایمنی که در آن خطاها بدون سرزنش گزارش می‌شوند و امکان تجزیه و تحلیل و اقدامات پیشگیرانه را فراهم می‌کنند.
III. ایمنی جراحی:
علامت‌گذاری محل جراحی: علامت‌گذاری واضح محل جراحی برای جلوگیری از جراحی‌های نادرست.
توقف‌ها: انجام توقف‌های قبل از عمل برای تأیید هویت بیمار، محل جراحی و روش.
لیست‌های چک جراحی: استفاده از لیست‌های چک برای اطمینان از انجام تمام مراحل لازم در طول جراحی.
شمارش ابزار: شمارش دقیق ابزارهای جراحی قبل، در طول و بعد از جراحی.
IV. پیشگیری از خطای تشخیصی:
بهبود تکنیک‌های تصویربرداری: استفاده از فناوری‌های تصویربرداری پیشرفته و پروتکل‌های تفسیر استاندارد.
نظرات دوم: گرفتن نظرات دوم برای تشخیص‌های پیچیده یا نامشخص.
ارتباط شفاف نتایج: اطمینان از ارتباط به موقع و دقیق نتایج تشخیصی به بیمار و سایر ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی.
V. مشارکت بیمار و خانواده:
آموزش بیمار: آموزش بیماران در مورد داروها، درمان‌ها و خطرات احتمالی آن‌ها.
تصمیم‌گیری مشترک: مشارکت بیماران در تصمیم‌گیری در مورد مراقبت‌های خود.
سیستم‌های گزارش بیمار: تشویق بیماران و خانواده‌ها به گزارش هرگونه نگرانی یا خطا.
VI. فرهنگ ایمنی:
فرهنگ عادلانه: ایجاد فرهنگی که در آن افراد به دلیل گزارش خطاها مجازات نمی‌شوند، بلکه تشویق به یادگیری از اشتباهات می‌شوند.
گزارش بدون سرزنش: اجرای سیستم‌هایی که در آن ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی می‌توانند خطاها را بدون ترس از اقدامات انضباطی گزارش دهند.
بهبود مستمر: ارزیابی و بهبود مستمر فرآیندها برای کاهش احتمال خطاهای آینده.
با اجرای این راهبردها، سازمان‌های مراقبت‌های بهداشتی می‌توانند محیطی امن‌تر را برای بیماران و ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی ایجاد کنند و بروز خطاهای پزشکی قابل پیشگیری را به طور قابل توجهی کاهش دهند. لازم به ذکر است که این رویکردها به هم مرتبط هستند و در صورت پیاده‌سازی یکپارچه، بیشترین اثر را دارند.